Het pronkstuk is de kansel in renaissancestijl uit 1604
Het pronkstuk van de hervormde kerk in Ballum - een zaalkerk met een sober interieur- is de meer dan vierhonderd jaar oude kansel. Hij is in 1604 gemaakt door de schrijnwerker en beeldhouwer Claes Jelles voor de Grote kerk in Harlingen. Het is een van de oudste kansels in Nederland waarvan de maker en het bouwjaar bekend zijn. Het bouwjaar is terug te vinden in het deurpaneel.
De kansel is na de afbraak van de Grote Kerk in Harlingen in 1771 terechtgekomen op Ameland, nadat de Amelander substituut-baljuw Wetzens hem voor 33 gulden had gekocht. De kansel is gebouwd in renaissancestijl, getuige de schelpmotieven die op alle panelen voorkomen. Schelpmotieven waren geliefd bij beeldhouwers uit de Renaissance, maar hadden in de christelijke iconografische traditie geen betekenis. Andere afbeeldingen hebben die wel: in een van de nissen is een bijbel te zien en een pelikaan die een jongen voedt, staat voor de opofferende liefde van Christus die zijn bloed gaf.
De kerk aan de Camminghastraat in Ballum had een voorloper. Dat was een klein kerkje op de slotplaats van het in 1828 afgebroken Camminghaslot. De contouren van dat kerkje, dat in 1832 werd afgebroken, vind je nog terug in een schelpenpad rond het baarhuisje op de begraafplaats. In hetzelfde jaar is de huidige kerk gebouwd.
De toren voor de kerk is geen kerktoren. Hij is in 1755 gebouwd ter vervanging van een houten luidtoren en diende als baken voor de scheepvaart en voor het ophangen van een luidklok. In 1870 is de toren 2,5 meter verhoogd. Op de steen boven de deur aan de westkant was vroeger het wapen van de Friese Nassau's afgebeeld. In de Franse tijd is dit wapen er afgeslagen.
De toren is in 1755 gebouwd en hoort niet bij de kerk. Hij diende als baken voor de scheepvaart en voor het ophangen van een luidklok. In de tijd van de Van Cammingha's werden op deze plek misdadigers 'te pronk gesteld'.
Het interieur van de kerk is sober. Het pronkstuk, de kansel, staat in het midden van de zuidgevel.
Het orgel staat in de noordoost hoek van de zaalkerk.
Kerkgangers schuiven aan in lange banken die om de kansel staan gegroepeerd.
De kansel is meer dan vier eeuwen oud en komt oorspronkelijk uit de Grote Kerk van Harlingen. De kansel stond eerder in de slotkapel van het Slot van Ballum.
Detail van de preekstoel. Een baldakijn beschermt een bijbelboek.
Detail van de preekstoel. Bloemmotieven sieren op verschillende plaatsen de kansel.
Schelpen waren een geliefd motief van beeldhouwers in de Renaissance.
Het liedbord is fraai bewerkt.
Het orgel heeft één klavier en geen voetpedalen.
Met trekschuiven worden de vijf registers bediend.
Het gewelf van de kerk is lichtblauw van kleur.
De kerkenraad zit rechts van de preekkuip.
Een gedenksteen herinnert aan de bouw van de kerk in 1832. In hetzelfde jaar werd de slotkapel op de plek van de begraafplaats van Ballum gesloopt.
De kerk vanuit het oosten gezien.
Openingstijden
De hervormde kerk kan van 16 juli tot 19 september worden bezichtigd op dinsdag- en donderdagochtend van 11 tot 12 uur. Vrijwiligers wijzen de bezoekers op interessante details van de kerk en beantwoorden vragen.
Kunstmaand Ameland
De hervormde kerk in Ballum is een van de locaties van de Kunstmaand Ameland. Tijdens de openingstijden van de expositie kan de kerk worden bezichtigd. Zie voor openingstijden tijdens de Kunstmaand de website van Kunstmaand Ameland.